Dienstbaar in het leven
“In the service of life”
Door Rachel Naomi Remen
Vertaald uit het Engels door Cees Swinkels
Onlangs kwam ik dit artikel tegen van Rachel Naomi Remen. Het raakte me zeer omdat het iets verwoordt wat je eigenlijk diep van binnen wel weet. Maar er nog nooit woorden aan gegeven hebt. Het artikel is niet vanuit een theoretisch kader, filosofie of religie neergezet maar op basis van eigen doorleefde ervaring. En het mooie hiervan is dat het hele essentiele boeddhistische elementen bevat.
Het origineel is in het Engels. Voor het gemak heb ik het in het nederlands vertaald.
Hieronder mijn vertaling en een link naar de site van de auteur.
In de afgelopen jaren werd de vraag ‘hoe kan ik helpen’ van belang voor veel mensen. Maar misschien ligt hier een diepere vraag aan ten grondslag die we willen beantwoorden. Misschien is de echte vraag niet ‘hoe kan ik helpen’, maar ‘hoe kan ik dienstbaar zijn?’.
Dienstbaar zijn is anders dan helpen. Helpen is gebaseerd op ongelijkheid; het is geen relatie op basis van gelijkwaardigheid. Als je iemand helpt gebruik je je eigen kracht voor iemand die zwakker is. Als ik opmerkzaam ben hoe dit van binnen voelt dan ben ik op die manier altijd iemand aan het helpen die niet zo sterk is als mij en daarneem hulpbehoevender. Mensen voelen die ongelijkwaardigheid. Als we helpen dan nemen we onbewust meer van mensen af dan we ze ooit kunnen geven. Als ik iemand help ben ik me bewust van mijn eigen kracht. Maar we zijn niet dienstbaar met onze eigen kracht. We zijn dienstbaar om wie we zijn. Met al onze ervaring. De heelheid in ons is dienstbaar aan de heelheid in anderen en aan het leven zelf. De heelheid in jou is dezelfde als die in mij. Dienstbaar zijn is een relatie in gelijkwaardigheid.
Helpen resulteert in schuld. Iemand is je daardoor iets schuldig. Maar dienstbaar zoals genezen/heel worden is wederzijds. Er is geen schuld om in te lossen. Het komt ten goede aan mezelf en aan de ander. Als ik help voel ik tevredenheid. Als ik echter dienstbaar ben voel ik dankbaarheid. Dat zijn hele verschillende dingen.
Dienstbaar zijn is ook anders dan iemands probleem oplossen. Als ik dat doe dan ga ik er vanuit dat die persoon gebrekkig is en dat mijn hulp nodig is. Ik zie dan niet meer de heelheid, of integriteit van het leven in hen. Als ik dienstbaar ben dan zie en vertrouw ik op deze heelheid. Die heelheid is juist waarop ik reageer en mee samenwerk.
Er is een afstand tussen ons en dat wat we proberen op te lossen bij een ander. Er is sprake van een oordeel. Alle oordelen scheppen afstand, maken verschil en verbreken een verbinding. In oplossen zit een vorm van ongelijkheid die gemakkelijk een morele afstand teweeg brengt. We kunnen niet dienstbaar zijn op afstand. We kunnen alleen dienstbaar zijn aan wie we ons verbonden voelen en bereid zijn om aan te raken. Dat is ook de boodschap van moeder Terasa: ‘we zijn niet dienstbaar aan het leven omdat het gebrekkig is maar omdat het heilig is’.
Helpen is een ervaring van kracht, en een probleem oplossen een ervaring van vakmanschap of specialisatie. Dienstbaar zijn is daarentegen een ervaring van het mysterie, overgave en ontzag. Degene die een probleem van iemand oplost ervaart dit als normaal. Iemand die dienstbaar is voelt echter een bepaalde overgave aan iets groters, iets wat onkenbaar is. Het oplossen en helpen zijn iets persoonlijks, specifieks en concreets. Maar als we dienstbaar zijn doe je dat altijd maar aan één iets. Dat geldt voor iedereen die dit ooit gedaan heeft. We zijn dienstbaar aan de heiligheid en mysterie van het leven zelf.
Uiteindelijk kun je helpen en problemen oplossen zonder dienstbaar te zijn en andersom. Ik denk dat je kunt stellen dat helpen en problemen voor iemand oplossen het werk van het ‘ego’ is, en dienstbaar zijn het werk van de ziel. Ze lijken hetzelfde als je er van een afstandje naar kijkt, maar de innerlijke ervaring is verschillend. En het resultaat is meestal ook verschillend.
Dienstbaar zijn ben je zowel aan jezelf als de ander. Het werkt in ons en versterkt ons. Helpen en problemen oplossen zijn leeglopers. Ze kunnen leiden tot burnout of uitputting. Dienstbaar zijn is verfrissend. Het sterkt ons in ons werk.
Dienstbaar zijn gaat uit van het basisprincipe dat de essentie van het leven heilig is. Een mysterie waarvan we het doel niet kennen. Als we dienstbaar zijn weten we dat we deel uitmaken van het leven met een onbekende doel.
In essentie zijn helpen, problemen oplossen of dienstbaar zijn manieren om naar het leven te kijken. Als je helpt zie je het leven als zwak, als je iemands problemen oplost zie je het als gebrekkig. Als je dienstbaar bent zie je het leven als heel. Vanuit het perspectief van dienstbaar zijn zijn we allemaal verbonden: ieders lijden is als mijn lijden, en alle vreugde is als mijn vreugde. De drang om dienstbaar is natuurlijk en komt onvermijdelijk voort uit dit perspectief.
Problemen van andere oplossen of ze helpen zijn uiteindelijk de basis van genezing. Maar niet van heel worden of natuurlijk herstel. In mijn veertig jaar van chronische ziekte ben ik door velen geholpen die mijn ‘heelheid’ niet zagen. Ze lieten me in de belangrijke dingen van het leven gewond achter. Alleen dienstbaar zijn heelt.
Geef een reactie