Verdieping in Zen

Als je je meer wil verdiepen in Zen kan dat op verschillende manieren.

Deze trajecten zijn te volgen op voorwaarde dat je wekelijks deelneemt aan de doorgaande groep.  Vergoeding voor aanvullende verdiepingenstrajecten zijn op basis van vrijwillige donatie (dhana) maar in principe kostenloos.

Leerling worden (shoken)

Leraar en leerling in onze Zen traditie

Shoken

Cees in gesprek met leraar Dick sensei Verstegen

Inleiding
In de Zen traditie speelt de leraar-leerlingrelatie een belangrijke rol. Zen is een overdracht buiten de geschriften om. Van hart tot hart staat dan zo mooi in de literatuur. Wat betekent dat eigenlijk? Het betekent dat Zen telkens verwijst naar ons eigen leven in deze ene werkelijkheid. Met al het gedoe wat er bij hoort. Ook met ons ongemak, met ons verdriet maar ook vreugde en liefde. Zonder er iets tussen te zetten omdat je meestal weg wil van wat er ‘nu’ is. Dat valt allemaal te lezen (zoals je nu ook doet) maar daardoor blijven het concepten. Leren koken uit een kookboek zonder zelf de pannen ter hand te nemen. Het blijft een rationeel denkende werkelijkheid. Een soort van ‘waas’ die over de werkelijkheid heen gelegd wordt en die zelfs een eigen leven kan gaan leiden. Ook daarvoor waarschuwt Zen (Linji 866; ‘als je de Boeddha tegenkomt; dood de Boeddha’).

Deze werkelijkheid, deze Zen, deze Dharma kan alleen in jezelf ontdekt worden. Want jij bent onlosmakelijk onderdeel van deze werkelijkheid. Gek genoeg zien we dat vaak niet. We zijn onvermogend om telkens echt te zien wat we doen en wie we zijn. Ons ‘zelf’ houdt ons keer op keer voor de gek. Zelfs als we uit de boeken weten hoe het zou moeten…

Een leraar waarmee je samen deze Zen-weg op kan gaan is een prachtige manier om telkens opnieuw naar deze werkelijkheid te leren kijken en er echt ‘open voor te doen’ zou mijn eigen leraar Dick Sensei Verstegen zeggen. Dit vraagt echter ook wat van een leerling. Het is niet altijd makkelijk en kan ook confronterend zijn. Wat hierin helpt is het vertrouwen dat de leraar altijd de intentie heeft om je werkelijk te laten zien wat er is. Ook als het soms niet leuk is om te horen, of je het denkt zelf beter te weten. Dit vertrouwen is niet blindelings maar wel met een bepaalde mate van overgave. Overgave betekent hier dat je ‘jezelf’ goed onder de loep neemt en een proces ingaat waarmee je steeds meer je ‘oude ik’ kan leren doorzien en daar meer vrij van wordt. ‘Unsui’ noemt men dat ook als je Zen-monnik wordt. ‘Wolk en water’ vrij vertaald. Je oude zelf wordt lichter en anders van aard. Je drijft als een wolk door de lucht en kan als water makkelijk meestromen met het ‘leven’. Niet als een slappe vaatdoek die alles maar OK vindt, maar als een stroombetreder. Je stapt in de stroom van het leven. De ene keer een zacht kabbelend beekje maar als de situatie er om vraagt ook een krachtige golfslag.

Leerling worden
Als je besluit leerling te worden doe je dat niet zomaar. Je gaat een verbintenis aan met je leraar en wordt formeel opgenomen in de lineage van de White Plum Asangha. Dit leerling worden heef formeel ‘shoken’. Shoken betekent onderzoek (de leraar en leerling gaan samen de Zen weg en onderzoeken elkaar zou je kunnen zeggen). Als je leerling wordt betekent dit dat je ook de mogelijkheid hebt om Zen-leraar te worden en hiertoe de bevoegdheid kan krijgen. Natuurlijk is het leraar worden optioneel. Je kunt ook leerling worden omdat je je dieper met Zen wil verbinden. Shoken is een korte ceremonie die tussen leraar en leerling uitgevoerd wordt zonder publiek.

Wat doe je als leerling?
Als je formeel leerling wordt spreken we samen af hoe we hier vorm aan geven.
Een aantal onderdelen zijn echter belangrijk om te doorlopen:

  1. Het reflecteren op de vijf onderstaande vragen:
    • Waarom wil je leerling zijn?
    • Wat betekent Zen beoefening voor jou?
    • Wat wil je met name beoefenen, waarin denk je iets te leren te hebben?
    • Wat verwacht je van een leraar?
    • Wat kan ik van jou verwachten?
  2. Het bestuderen van een aantal Zen boeken en hier samen met de leraar op reflecteren.
  3. Het in overleg uitvoeren van een aantal persoonlijke opdrachten (met name oefeningen gericht op aandachtig zijn en hier onderzoek naar doen)
  4. Het volgen van koan studie
  5. Deelnemen aan dokusan (daisan) tijdens de wekelijkse Zen-avond.

Laat je niet afschrikken door deze lijst. Het gaat in je eigen tempo en alles is in overleg. Het tempo bepaal je zelf.

Belangrijk om te weten:
Een leraar is beschikbaar voor jou. Dit betekent dat het jouw initiatief is om aan te kloppen en onderricht te vragen. Je bent zelf aan zet. Buiten de lessen om is er ook mogelijkheid om individueel met de leraar af te spreken (op basis van jouw behoefte en beschikbare tijd van de leraar).

Boeddhist worden (jukai)

Als je besluit om (Zen)Boeddhist te worden noemen we dat Jukai. Jukai is een van de oudste Boeddhistische ceremonies.  Het staat voor het ontvangen van de Boeddhistische voorschriften.  Tijdens de ceremonie spreek je je vertrouwen uit in de Boeddha, Dharma en de Sangha (de zogenaamde drie juwelen) en beloof je de Boeddha in jezelf te realiseren, actualiseren en manifesteren in je dagelijks leven.   Na het doen van jukai mag je jezelf ‘Boeddhist’ noemen.

Jukai boeddhist worden Zen centrum Son en Breugel. Cees Nesshindo Swinkels

Jukai. De rakusu (in zwarte enveloppe) en kechimyaku (opgerold).

Als je jukai wil doen vereist dat enige voorbereiding:

– Je maakt een reflectie over de te ontvangen voorschriften
–  Je maakt een z.g. rakusu en enveloppe om in te doen
– Je maakt een kechimyaku (een getekende afstammingslijn die teruggaat naar de historische Boeddha).

Tijdens de ceremonie mag je gasten uitnodigen en krijg je ook een Boeddhistische naam.

Koan studie

Koan collecties:  Mumonkan & Hekiganroku

Koans uit de Poortloze poort en de blauwe rots geschriften. Koan studie

Koan reeks Mumonkan en Hekiganrok

Zen kent een prachtige oefenvorm die koan-studie heet. Koans zijn beschreven dialogen die heel kernachtig een onderwerp uit de Zen-leer weergeven.  Ze zijn bedoeld om tot inzicht te komen voorbij concepten en woorden. Er zijn koan collecties samengesteld waarvan de bekendste zijn: Mumonkan (Poortloze Poort) en de Heikiganroku (Blauwe Rots Geschriften).

Koan studie vergt veel geduld, doorzettingsvermogen en met name de wil om telkens opnieuw proberen te ontdekken wat een koan over jouw leven zegt en hoe jij daar in staat.  Een studie van vele jaren!

Ter ondersteuning van deze studie gebruik ik het boek van Katsuki Sekia (hiernaast afgebeeld).